Karaciğer Nakli

Karaciğer, vücudumuzun en fazla görevi üstlenen, önemli organlarından biridir. Sindirimden bağışıklığa, besin ögesi depolanmasından vücuttaki atıkların uzaklaştırılmasına ve kanın pıhtılaşmasına kadar birçok işlevin yerine getirilmesinde temel görev karaciğere aittir. Çeşitli hastalıklara bağlı olarak karaciğerin işlevini yerine getiremez hale gelmesi, karaciğer yetmezliği olarak adlandırılır. Belirli bir evreden sonra karaciğer yetmezliği için tek çözüm karaciğer naklidir.

Karaciğer nakli veya tıbbi adıyla karaciğer transplantasyonu, kadavradan veya canlı bir vericiden gerçekleştirilebilir. Karaciğer transplantasyonlarının büyük bir kısmı siroz hastalığı nedeniyle uygulanır. Doğru zamanda, başarılı bir operasyon ile karaciğer nakli gerçekleştirildiğinde başarı oranı oldukça yüksektir.

 

Karaciğer Nakli Neden Yapılır?

 

Karaciğerin vücut için hayati öneme sahip fonksiyonlarında aksaklıkların olması halinde karaciğer yetmezliğinden söz edilir. Bu bağlamda aşağıdaki sağlık sorunlarının etkisinde kalan karaciğer dokularında yetmezlik bulguları gelişebilir:

Hepatit: Karaciğer dokusunu etkileyen viral enfeksiyonların etkisiyle hücrelerin ölümü neticesinde karaciğer yetmezliği gelişebilir. Günümüzde karaciğer yetmezliğinin en sık görülen sebepleri arasında Hepatit B ve Hepatit C enfeksiyonları gelir.

Alkol: Kronik olarak alkol kullanan kişilerde karaciğer hücreleri zaman içinde zarar görmeye başlar ve uzun vadede siroz ile birlikte karaciğer yetmezliği görülebilir.
Karaciğer kanseri: Karaciğerin kendi hücrelerinden veya kalın bağırsak, mide, akciğer gibi başka dokulara ait kanserlerin karaciğere olan metastazları karaciğer dokusunun fonksiyonlarını yerine getirmesine engel olarak yetmezlik yapabilir.

Yağlı karaciğer: Karaciğer içinde yağ dokusunun artmasıyla birlikte doku yapısı bozularak karaciğer yetmezliği ortaya çıkabilir.

Safra yollarına ait problemler: Karaciğerin önemli fonksiyonlarından biri safra sıvısının üretilmesidir. Safra salgısı safra yolları üzerinden bağırsaklara ulaşır. Bu yolun çeşitli nedenlerle fonksiyonlarının aksaması halinde safra salgısı karaciğer dokusu içerisinde birikerek hücrelerin ölümüne ve yetmezliğe sebep olabilir.

Oto-immün hastalıklar: Karaciğer hücrelerine vücudun kendi bağışıklık sistemi hücrelerinin yabancı olarak algılaması nedeniyle saldırması sonucu karaciğer yetmezliği görülebilir.

Zehirlenmeler: Bazı ilaçların veya kimyasalların karaciğer üzerinden vücuttan uzaklaştırılması esnasında hücrelerin zarar görmesi nedeniyle temizlik ortaya çıkabilir.

Damarsal hastalıklar: Karaciğerin atardamar veya toplardamarlarında görülen belirli bozukluklar hücrelerin kan dolaşımına ulaşımında sorunlar oluşturarak yetmezlik yapabilir.

Genetik hastalıklar: Wilson hastalığı, alfa-1 antitripsin eksikliği gibi belirli genetik hastalıklarda karaciğer hücreleri ilerleyici şekilde zarar görerek yetmezliğe uğrayabilir.

 

Hangi Durumlarda Karaciğer Nakli Gerekir?

 

Bazı kalıtsal anomaliler, aşırı alkol ve ilaç kullanımı, kanser veya hepatite neden olan virüsler karaciğerde geri dönüşsüz bir hasar başlatabilir. Bu durumda karaciğer sertleşerek küçülür, üzerinde irili ufaklı şişlikler oluşur ve siroz gelişir. Karaciğer sirozu; kanama, sarılık, karında su toplanması (asit), enfeksiyon ve zehirli atıkların vücutta birikmesi ile koma gibi ölümcül sonuçlara yol açabilen bir durumdur. Sonuçta çare karaciğer nakli olabilmektedir.

 

Kimlere Karaciğer Nakli Yapılmaz?

 

Sirozlu ve dekompanse karaciğer hastalığı olan pek çok hasta vardır, ancak hastaların tümü karaciğer nakli için uygun adaylar değildir. Bir hasta, ameliyat ve olası ameliyat sonrası komplikasyonlardan kurtulabilmeli, enfeksiyonları önleyen ilaçları güvenilir bir şekilde alabilmeli, kontrollere düzenli olarak gelebilmeli, laboratuar testlerine uymalı ve karaciğere zarar verecek faaliyetlerde kesinlikle bulunmamalıdır. Kişide aşağıdaki durumlardan herhangi biri mevcut olduğunda karaciğer nakli yapılmaz:

• Alkol veya madde kullanımı olan kişiler
• İleri derece akciğer ve kalp hastalığı olan kişiler
• HIV hastaları
• Masif karaciğer yetmezliği: Beyin ödeminin çok aşırı olduğu bir durumda karaciğer nakli yapılmaz
• Şiddetli, kontrolsüz psikiyatrik hastalar
• Karaciğerin dışına yayılan kanser
• Şiddetli pulmoner hipertansiyon (ortalama pulmoner arter basıncı 50 mmHg’den büyük)
• Sistemik veya kontrol edilemeyen enfeksiyon
• Kısa vadeli yaşam süresini sınırlayan ciddi, geri dönüşü olmayan tıbbi hastalık

 

Karaciğer Nakli Hangi Hastalıklarda Uygulanır?

 

Karaciğer naklinin uygulandığı karaciğer yetmezliği durumu akut ve kronik olarak iki şekilde ortaya çıkmaktadır.

Akut karaciğer yetmezliği günler ve haftalar içerisinde gelişebilmektedir. En sık nedeni mantar zehirlenmesi ve bazı ilaçların kullanımıdır. Kronik karaciğer yetmezliği ise sıklıkla siroz hepati B ve C, safra yolu hastalıkları, bazı beslenme bozuklukları, bazı genetik hastalıklar, aşırı alkol kullanımı, hemokromatozis adı verilen vücudun çok fazla demir emmesi ve depolamasına neden olan kalıtsal bir problem, bozukluk) ya da metabolik hastalıklar sebebiyle gelişebilir. Bu durumda karaciğer nakli kişiyi yeniden sağlıklı bir yaşama kavuşturabilmektedir.

 

Karaciğer Nakli Riskli Midir?

 

Bu risk karaciğer nakli yapılmasını gerektiren hastalığın ağırlığı ile değişir. Bu hastalar genellikle her türlü rezervi tükenmiş, çok ağır durumda hastalardır. Öte yandan, karaciğer nakli bilinen en büyük ameliyatlardan biridir. “Ağır hasta + büyük ameliyat” riskleri artıran en önemli faktördür. Ayrıca karaciğer değişirken vücudun en büyük damarları kesilip dikilmekte ve bu damarlara ait ciddi istenmeyen kanamalar olabilmektedir. Bazen yeni takılan karaciğer takıldığı vücutta iyi çalışmayabilir. Bağışıklık sistemi baskılanan bu hastalarda enfeksiyonlar ciddi sorun yaratabilir.

 

Karaciğer Nakil Ameliyatı Kaç Saat Sürer?

 

Karaciğer transplantasyonu ameliyatı, bilinen en zorlu ameliyatlardan biridir. Ortalama 6-8 saat aralığında süren bu ameliyatlar bazı durumlarda 18 saate kadar uzayabilir. Karaciğer transplantasyonu alanında ileri düzey eğitimler almış, multidisipliner anlayışa sahip ve tecrübeli bir sağlık ekibinin yer alması, operasyon başarısı açısından oldukça önemlidir. Nakil işlemi, ameliyat süresince görüş ve desteğine ihtiyaç duyulabilecek tüm tıbbi birimlerin yer aldığı multidisipliner anlayışa sahip tam teşekküllü sağlık kuruluşlarında yapılmalıdır.

 

Karaciğer Nakli Sonrasında Alıcı İçin Süreç Nasıl İşler?

 

Nakil olduktan sonra bir süre yoğun bakımda takip edilen ve ardından servise alınan hasta, yaklaşık 10 günlük tedavi sürecinin ardından evde dikkat etmesi gereken konular hakkında bilgilendirilerek taburcu edilir. Tıpkı diğer organ nakillerinde olduğu gibi karaciğer nakli sonrasında da hasta için organ reddi (rejeksiyon riski) söz konusudur.

Bu durumun önlenebilmesi için hastaların ömür boyu bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar (immün-suppresif ilaçlar) kullanması gerekir. İlaçlara rağmen bazı durumlarda organ reddine ilişkin bulgular gözlenebilir. Rejeksiyon bulgularının varlığı, karaciğer biyopsisi yoluyla araştırılabilir. Genellikle bu tip alevlenmeler doğru zamanda yapılan müdahale sonucunda tedavi edilebilir niteliktedir. Hasta açısından ameliyatın risk düzeyi, hastanın sağlık durumuna göre değişir.